Các-te động cơ là gì? Cấu tạo, chức năng và các hư hỏng

Trong giới lái xe, các-te động cơ dầu không phải thuật ngữ xa lạ, đây là bộ phận trực thuộc hệ thống bôi trơn của ô tô. Nhiệm vụ chính của bộ phận này là chứa và bảo vệ dầu nhớt tránh khỏi các bụi bẩn, tạp chất gây hại từ môi trường, đồng thời hỗ trợ tản nhiệt hiệu quả. Hiểu rõ về chức năng, cấu tạo, phân loại và cách khắc phục sự cố liên quan đến các-te sẽ giúp bạn đảm bảo động cơ xe hoạt động trơn tru, bền bỉ. Hãy cùng Auto Protech khám phá các thông tin quan trọng về các-te dầu ngay trong bài viết sau!

Các-te là gì?

Theo định nghĩa trong Mục 1.3.18 của Quy chuẩn quốc gia QCVN 86:2015/BGTVT về khí thải mức 4 áp dụng cho các dòng xe ô tô sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới thì các-te là bộ phận quan trọng, không thể thiếu trên xe. Cụ thể, theo quy chuẩn này, các-te động cơ (Engine Crankcase) là khoang nằm ở bên trong hoặc bên ngoài của động cơ.

Khoang các-te dùng để chứa dầu bôi trơn, đồng thời giúp che chắn cho trục khuỷu và hỗ trợ tản nhiệt cho dầu. Bộ phận này được nối với bình hứng dầu bôi trơn thông qua các ống dẫn cả bên trong và bên ngoài động cơ. Chính nhờ hệ thống ống dẫn này mà các loại khí và hơi phát sinh bên trong các-te có thể thoát ra ngoài hiệu quả. Nói cách khác, đây chính là nơi tích trữ dầu nhớt, tuần hoàn và làm mát dầu trong suốt quá trình động cơ vận hành.

Chức năng của các-te động cơ

Trong quá trình nhiên liệu được đốt cháy ở buồng đốt động cơ sẽ sản sinh ra một lượng khí. Thông qua các khe hở giữa vách xi lanh cùng các xéc măng, lượng khí với nhiệt độ cao này sẽ bị lọt xuống dưới hộp trục khuỷu, tiềm ẩn nguy cơ gây biến chất dầu động cơ.

Do vậy mà các hãng sản xuất ô tô đã nghiên cứu và cho ra đời mạng lưới hệ thống thông khí hộp trục khuỷu. Theo đó, các van thông khí các-te sẽ sử dụng lực hút chân không của động cơ để hút hết các lượng khí còn sót lại bên trong của hộp trục khuỷu. Sau đó đẩy chúng vào đường ống nạp để đưa trở lại buồng đốt và thực hiện quá trình đốt cháy lại. Sau đây sẽ là 3 chức năng chính của các-te động cơ trong chu kỳ hoạt động trên:

1. Chứa và bảo vệ dầu động cơ

Lưu trữ và bảo vệ dầu động cơ là  chức năng cơ bản nhất của các-te. Nó đảm nhận vai trò như một bể chứa để lưu trữ toàn bộ lượng dầu nhớt cần thiết cho động cơ. Lượng dầu nhớt này sẽ được bơm đi khắp các chi tiết máy bên trong động cơ, giúp bôi trơn, giảm thiểu ma sát rồi lại chảy ngược về các-te để tiếp tục chu trình. Việc duy trì đủ lượng dầu nhớt trong khoang các-te là yếu tố tiên quyết giúp động cơ hoạt động trơn tru, hiệu quả và bền bỉ.

Bên cạnh đó, các-te còn hoạt động như một lớp vỏ bảo vệ vững chắc, giúp dầu động cơ tránh khỏi các tác nhân gây hại từ môi trường như nước, bụi bẩn và các tạp chất khác. Từ đó giúp duy trì chất lượng dầu nhớt, đảm bảo hiệu suất bôi trơn tối ưu cho hệ thống động cơ.

2. Giúp tản nhiệt cho động cơ

Bên cạnh chức năng chính là chứa dầu, các-te còn góp phần hiệu quả vào quá trình tản nhiệt cho động cơ. Trong quá trình lưu lưu thông, dầu nhớt sẽ hấp thụ nhiệt từ các chi tiết máy, một phần nhiệt này sẽ được truyền ra thành các-te. Trên bề mặt của các-te thường được tích hợp các gân hoặc cánh tản nhiệt, giúp tăng diện tích bề mặt tiếp xúc với không khí. Từ đó giúp tản nhiệt hiệu quả, giải phóng lượng nhiệt này ra môi trường. Từ đó góp phần duy trì nền nhiệt độ ổn định cho dầu và động cơ.

3. Ngăn chặn bụi bẩn và tạp chất xâm nhập vào động cơ

Các-te động cơ được thiết kế kín khít hoàn toàn nhờ các gioăng các-te. Nhờ vậy mà giúp ngăn chặn hiệu quả bụi bẩn, nước và các tạp chất từ môi trường bên ngoài xâm nhập vào bên trong động cơ. Từ đó giúp các chi tiết máy bên trong được bảo vệ tối đa khỏi hiện tượng mài mòn, gỉ sét và những hư hỏng không đáng có. Đảm bảo hệ thống động cơ hoạt động ổn định, bền bỉ theo thời gian.

Cấu tạo của Các-te động cơ xe ô tô

Các-te động cơ thường được làm từ hợp kim nhôm hoặc thép không gỉ với cấu tạo bao gồm 6 bộ phận chính sau đây:

1. Thân các-te

Đây là thành phần quan trọng nhất của các-te động cơ. Thân các-te thường được đúng bằng hợp kim nhôm hoặc thép dập giúp đảm bảo độ cứng, bền bỉ cùng khả năng chịu nhiệt tốt, tản nhiệt hiệu quả cho dầu nhớt. Thân các-te có dạng khoang rỗng lớn, dùng để chứa toàn bộ lượng dầu bôi trơn của động cơ. Ngoài chức năng chứa dầu, thân các-te còn bao bọc và bảo vệ các chi tiết bên trong động cơ như trục khuỷu, thanh truyền, piston…

2. Gioăng các-te

Gioăng các-te là một miếng đệm làm từ cao su tổng hợp hoặc vật liệu chịu nhiệt, chịu dầu đặc biệt. Bộ phận này nằm giữa mặt tiếp xúc của các-te và khối động cơ, đảm nhận nhiệm vụ làm kín tuyệt đối, ngăn không cho dầu động cơ rò rỉ ra ngoài. Đồng thời còn ngăn chặn bụi bẩn, nước hay các tạp chất khác lọt vào bên trong gây hại cho dầu nhớt, duy trì áp suất ổn định cho dầu động cơ.

3. Ốc vít các-te

Ốc vít các-te thường được làm từ thép hoặc inox, đảm nhận nhiệm vụ cố định chắc chắn thân các-te vào khối động cơ. Điều này rất quan trọng để đảm bảo độ kín khít tuyệt đối của các-te, cũng như ngăn chặn rò rỉ dầu và góp phần bảo vệ động cơ.

4. Ống thông hơi các-te

Thường được làm từ nhựa hoặc kim loại, ống thông hơi các-te có nhiệm vụ quan trọng là cân bằng áp suất bên trong các-te với môi trường bên ngoài. Bên cạnh đó, bộ phận này còn giúp thoát các loại khí và hơi nước phát sinh trong quá trình động cơ hoạt động, đảm bảo hiệu suất cũng như độ bền cho hệ thống động cơ.

5. Nút xả dầu

Nút xả dầu thường nằm tại vị trí thấp nhất của các-te, được làm từ kim loại đồng hoặc thép. Bộ phận này được thiết kế để cho phép người dùng hoặc kỹ thuật viên dễ dàng xả dầu cũ ra ngoài khi thực hiện việc thay dầu định kỳ. Nút xả dầu thường được tích hợp thêm nam châm để hút các mạt sắt trong dầu động cơ, cùng với đó là một vòng đệm (washer) để tăng cường độ kín.

6. Các gân tăng cứng

Là một phần quan trọng của thân các-te, các gân tăng cứng thường được đúc nổi liền khối trên bề mặt thân. Nhiệm vụ chính của bộ phận này là  tăng cường độ cứng tổng thể cho các-te, giúp nó chịu được áp lực và va đập tốt hơn, đảm bảo khả năng bảo vệ tối ưu cho động cơ.

Các loại các-te động cơ trên xe ô tô

Trên thị trường hiện nay, có nhiều loại các-te động cơ khác nhau, được phân loại chủ yếu dựa trên vật liệu chế tạo và thiết kế đặc trưng của chúng. Sau đây là danh sách một số loại các-te được ứng dụng phổ biến nhất:

Phân loại theo vật liệu

• Các-te nhôm: Loại này được làm từ hợp kim nhôm, có trọng lượng nhẹ, tản nhiệt tốt cùng khả năng chống ăn mòn hiệu quả. Tuy nhiên, hạn chế lớn nhất của các-te nhôm là dễ bị nứt vỡ, móp méo khi va đập mạnh, chi phí sản xuất và giá thành cao hơn do với các-te thép. Các-te nhôm được ứng dụng phổ biến trên các dòng xe con, xe du lịch hiện đại, yêu cầu về trọng lượng cùng khả năng tản nhiệt tốt.

• Các-te thép: Có độ bền cao, khả năng chịu va đập tốt và giá thành thường rẻ hơn so với các-te nhôm. Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất của các-te thép là nặng hơn, khả năng tản nhiệt kém hơn. Loại này thường thấy trên các dòng xe tải, xe công nghiệp hoặc các loại xe đòi hỏi cao về độ bền, ít quan tâm đến trọng lượng.
• Các-te nhựa: Loại các-te này có trọng lượng siêu nhẹ, giá thành sản xuất tương đối rẻ cùng khả năng cách âm cực kỳ tốt. Tuy nhiên, hạn chế của các-te nhựa là khả năng chịu nhiệt và chịu va đập kém hơn so với các-te kim loại. Loại các-te này thường được ứng dụng trên một số dòng xe đô thị cỡ nhỏ hoặc xe điện, cần tối ưu hóa trọng lượng và chi phí luôn là ưu tiên hàng đầu.

Phân loại theo thiết kế

1. Các-te ướt

Đây là loại các-te được ứng dụng phổ biến trên hầu hết các loại xe ô tô dân dụng. Dầu động cơ sử được chứa trực tiếp ở đáy các-te. Bơm dầu sẽ trực tiếp hút dầu từ đây và đưa lên bôi trơn các chi tiết máy, sau đó dầu lại chảy ngược lại về thân các-te. Các-te ướt có cấu tạo tương đối đơn giản, chi phí thấp và dễ bảo trì, bảo dưỡng.

Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất của loại các-te này là khi xe di chuyển trong điều kiện địa hình xấu, thay đổi tốc độ đột ngột, dầu có thể bị dồn về một phía. Từ đó khiến cho bơm dầu không hút đủ lượng dầu cần thiết, gây ra tình trạng thiếu dầu bôi trơn tạm thời. Ngoài ra, khi động cơ hoạt động ở tốc độ cao, dầu chứa bên trong các-te ướt có thể bị sủi bọt, gây suy giảm hiệu quả bôi trơn.

2. Các-te khô

Với các-te khô, dầu động cơ không được chứa trực tiếp ở đáy các-te. Thay vào đó, sẽ có một hoặc nhiều bơm hút dầu từ các-te rồi đẩy tới một bình chứa dầu riêng biệt nằm bên ngoài động cơ. Dầu từ bình này mới được bơm chính và đưa đi bôi trơn các chi tiết máy của động cơ.

Ưu điểm lớn nhất của các-te khô là đảm bảo lượng dầu bôi trơn ổn định ngay cả khi xe vận hành trong điều kiện khắc nghiệt. Đồng thời giảm thiểu hiệu quả hiện tượng sủi bọt dầu do trục khuỷu tiếp xúc với dầu và cho phép hạ thấp trọng tâm xe. Tuy nhiên, loại các-te này thường có cấu tạo phức tạp hơn nên chi phí sản xuất và bảo dưỡng cũng sẽ cao hơn. Hiện nay, các-te khô thường chỉ được trang bị trên các dòng xe thể thao hiệu suất cao, xe đua hoặc một số xe sang trọng.

Các vấn đề hư hỏng thường gặp với các-te động cơ ô tô

Sau một thời gian sử dụng, các-te động cơ ô tô có thể gặp phải một số hư hỏng gây ảnh hưởng tới hoạt động của hệ thống động cơ. Dưới đây là một số vấn đề thường gặp cùng cách khắc phục phù hợp cho từng trường hợp cụ thể:

1. Các-te động cơ bị nứt, vỡ

Tình trạng các-te động cơ bị nứt, vỡ thường được nhận biết thông qua một số dấu hiệu điển hình như: Dầu động cơ bị rò rỉ dưới gầm xe, có tiếng ồn lạ phát ra từ động cơ, nhất là khi xe tăng tốc hoặc giảm tốc độ. Mức dầu động cơ đột ngột giảm nhanh và đèn báo áp suất dầu động cơ tự nhiên bật sáng.

• Nguyên nhân: Các-te động cơ bị nứt, vỡ chủ yếu thường do xe đi qua địa hình xấu, gầm xe bị va đập mạnh hoặc sau một thời gian dài sử dụng, các-te đã bị ăn mòn bởi tác động của hóa chất, môi trường. Trong một số ít trường hợp, nứt vỡ các-te có thể do bảo dưỡng sai cách, lắp đặt sai vị trí hoặc siết ốc quá chặt hay quá lỏng.
• Cách khắc phục: Nếu vết nứt có kích thước nhỏ, kỹ thuật viên có thể hàn lại các-te. Còn vết nứt quá lớn hoặc các-te đã bị vỡ thì cần thay thế mới.

2. Các-te động cơ bị rỉ dầu

Rỉ dầu ở các-te động cơ cũng là một sự cố phổ biến, điển hình với các dấu hiệu như dầu bị rỉ ra từ các vị trí ốc vít hoặc gioăng các-te. Mức dầu động cơ sụt giảm nhanh chóng.

• Nguyên nhân: Các-te động cơ bị rỉ dầu thường do gioăng các-te đã bị lão hóa, nứt hoặc biến dạng. hay cũng có thể do các ốc vít đã bị lỏng. Ngoài ra, bề mặt tiếp xúc giữa các-te với khối động cơ không bằng phẳng cũng có thể là nguyên nhân khiến cho nó bị rỉ dầu.
• Cách khắc phục: Hãy kiểm tra và siết chặt lại các ốc vít các-te. Kiểm tra gioăng các-te và thay mới nếu đã quá cũ. Còn trường hợp bề mặt tiếp xúc với động cơ không bằng phẳng thì cần phải gia công lại để đảm bảo độ kín khít tối đa.

3. Các-te động cơ bị cong vênh, biến dạng

Nếu bạn thấy dầu động cơ bị rò rỉ, xuất hiện tiếng ồn lạ hoặc động cơ bị rung giật khi di chuyển ở tốc độ cao thì rất có thể các-te động cơ đã bị biến dạng, cong vênh.

• Nguyên nhân: Các-te bị cong vênh, biến dạng thường do bị thiếu nước làm mát hoặc dầu bôi trơn. Ngoài ra, các va chạm mạnh ở gầm xe cũng có thể khiến cho bộ phận này bị biến dạng, hư hỏng.
• Cách khắc phục: Trường hợp các-te bị biến dạng nhẹ, có thể xử lý bằng cách ép lại. Còn nếu biến dạng quá nặng thì cần phải thay thế các-te mới.

Tuy là bộ phận nằm khuất dưới gần xe ô tô nhưng các-te động cơ lại đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc lưu trữ, bảo vệ, bôi trơn và làm mát cho động cơ. Vì vậy, chủ xe cần kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ bộ phận thiết yếu này để đảm bảo hoạt động ổn định và bền bỉ cho khối động cơ. Mong rằng những thông tin được Auto Protech chia sẻ trên đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các-te và tầm quan trọng của nó để chủ động hơn trong việc chăm sóc và bảo vệ.

Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về kiến thức ô tô hoặc muốn nhận được đào tào chuyên sâu từ các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực, hãy liên hệ ngay với Auto Protech để nhận được tư vấn về khóa học nghề sửa chữa ô tô tại TPHCM của chúng tôi nhé!