Hệ thống điều hòa ô tô | Cấu tạo, nguyên lý và 9 lưu ý sử dụng

Hệ thống điều hoà ô tô có nhiệm vụ điều chỉnh nhiệt độ, làm mát và giảm độ ẩm trong khoang động cơ, giúp kéo dài tuổi thọ cho các động cơ khi vận hành. Hãy cùng Auto Protech khám phá những điểm đặc biệt về cấu tạo, nguyên lý, và một số vấn đề thường gặp của hệ thống này trong bài viết sau!

Cấu tạo hệ thống điều hòa ô tô

Hệ thống điều hoà ô tô được cấu tạo khá phức tạp từ nhiều bộ phận, chi tiết với các chức năng khác nhau, nhằm mục đích thay đổi và duy trì nhiệt độ không khí bên trong xe. Sau đây là danh sách 6 bộ phận chính, quyết định tới vấn đề hoạt động ổn định của hệ thống này:

1. Máy nén

Là bộ phận trung gian giữa dàn nóng và dàn lạnh, máy nén được dẫn động bằng dây đai động cơ cùng với ly hợp từ. Nhiệm vụ chính của bộ phận này là chuyển đổi các chất làm lạnh (gas lạnh) ở áp suất thấp từ dàn nóng thành khí lạnh ở áp suất cao và đưa đến dàn lạnh. Khi điều hoà ô tô được bật lên, máy nén sẽ hoạt động liên tục giúp nén gas lạnh cho hệ thống điều hoà.

2. Van tiết lưu

Các môi chất lạnh ở dạng lỏng với nhiệt độ cùng áp suất cao sẽ đi từ dàn nóng qua van tiết và chuyển thành môi chất lạnh dạng khí, có nhiệt độ cùng áp suất thấp. Căn cứ vào nhiệt độ thực tế trong xe, van tiết lưu sẽ tự động điều chỉnh lưu lượng lạnh phù hợp để phun vào dàn lạnh. Van tiết lưu trong hệ thống điều hoà ô tô thường có kích thước nhỏ.

3. Dàn nóng

Dàn nóng trong hệ thống điều hoà trên ô tô (A/C system) đảm nhiệm vai trò hạ nhiệt gas lạnh, đồng thời thay đổi các đặc tính vật lý và hoá học của nó. Bộ phận này được cấu tạo từ các ống nhỏ và cánh tản nhiệt bằng nhôm. Dàn nóng thường được lắp đặt phía trước két nước.

4. Dàn lạnh

Bộ phận này có nhiệm vụ chính là làm bay hơi gas lạnh có nhiệt độ cùng áp suất thấp từ van tiết lưu. Dàn lạnh thường có thiết kế nhỏ hơn so với dàn nóng. Khi các môi chất lạnh đột ngột giảm nhiệt độ sẽ toả ra hơi lạnh giúp làm mát không khí bên trong xe.

5. Quạt lồng sóc

Quạt lồng sốc có nhiệm vụ đưa luồng hơi lạnh từ dàn lạnh thổi vào bên trong cabin xe. Mỗi loại xe ô tô khác nhau sẽ có thiết kế, vị trí khe gió không giống nhau và đi kèm với đó là số lượng quạt lồng sốc tương ứng.

6. Bộ lọc khô

Bộ lọc khô còn có tên gọi khác là bộ hút ẩm, giúp loại bỏ hơi nước lẫn trong gas lạnh, giúp duy trì hiệu quả hoạt động và bảo vệ các bộ phận khác trong hệ thống điều hoà.

Hình ảnh: Cấu tạo hệ thống điều hòa ô tô

Nguyên lý hoạt động hệ thống điều hòa ô tô như thế nào?

Nguyên lý hoạt động hệ thống điều hoà ô tô hoạt động theo 2 nguyên lý cơ bản là thu nhiệt khi chất lỏng bay hơi và tỏa nhiệt khi môi chất lạnh chuyển từ hơi sang lỏng. Ta có thể tóm gọn nguyên lý hoạt động này như sau:

• Khi hệ thống điều hoà trên ô tô được kích hoạt, máy nén kết nối với động cơ xe thông qua dây curoa sẽ đi vào hoạt động, hút môi chất lạnh ở thể khí, nén lại ở áp suất cao rồi để nó bốc hơi đến dàn nóng dưới áp suất cùng với nhiệt độ cao.
• Gas lạnh khi ở dạng nóng sẽ ngưng tụ thành thể lỏng nhờ quạt ở dàn nóng thổi mát cùng với nhiệt độ và áp suất cao.
• Tiếp theo, gas lạnh dạng lỏng tiếp tục đi qua phin lọc để lọc sạch tạp chất và hơi ẩm.
• Sau khi được lọc sạch, gas lạnh sẽ được đưa đến van tiết lưu để điều tiết. Do áp suất bị giảm đột ngột khiến chúng hoá hơi. Sau đó, một lượng môi chất lạnh thích hợp dưới dạng sương ở áp suất và nhiệt độ thấp sẽ được đưa vào dàn lạnh.
• Tại dàn lạnh, gas lạnh ở dạng khí sẽ hấp thụ nhiệt từ các lá nhôm của dàn, khiến cho dàn lạnh trở nên lạnh giá. Nhờ vậy, không khí được thổi qua dàn lạnh sẽ được làm mát trước khi đưa vào cabin xe.
• Sau khi qua dàn lạnh, gas lạnh ở trạng thái hơi với áp suất và nhiệt độ thấp quay trở lại máy nén để kết thúc chu trình làm lạnh.

Hình ảnh: Nguyên lý làm việc của hệ thống điều hòa trên xe ô tô

Sơ đồ hệ thống điều hòa ô tô

Sơ đồ hệ thống điều hoà ô tô chính là bản vẽ chi tiết, minh họa rõ ràng về cấu tạo cùng với cách thức hoạt động của hệ thống làm mát không khí ở xe. Thông qua sơ đồ này sẽ giúp bạn nắm được nguyên lý hoạt động, xác định vị trí các bộ phận chính. Việc hiểu rõ hệ thống sơ đồ sẽ giúp người lái vận hành hiệu quả, vừa giúp việc bảo dưỡng, sửa chữa trở nên dễ dàng hơn.

Hình ảnh: Sơ đồ hệ thống điều hòa trên ô tô

Những vấn đề thường gặp của hệ thống điều hòa trên ô tô

1. Điều hòa không mát hoặc mát kém

Điều hòa không mát hoặc mát kém là một trong những vấn đề thường gặp phải nhất sau một thời gian dài sử dụng. Nguyên nhân và cách khắc phục tình trạng này như sau:

• Nguyên nhân: Bộ lọc gió bám bụi do lâu ngày không vệ sinh gây tắc nghẽn, ngăn cản luồng khí lạnh đi vào cabin xe. Từ đó, làm cho điều hòa không mát hoặc kém mát, người ngồi trên xe không cảm nhận được khí lạnh sâu, gây khó chịu, bí bách.
• Khắc phục: Hãy vệ sinh lọc gió điều hoà ô tô thường xuyên, nếu lọc gió quá cũ hoặc bẩn hãy thay thế cái mới. Giá lọc gió ô tô trên thị trường hiện nay dao động khoảng 100.000 – 250.000 đồng/bộ. Nhiều chuyên gia khuyến cáo, sau mỗi 5.000km, người dùng nên vệ sinh lọc gió một lần, sau 20.000 – 30.000km hãy thay mới bộ phận này.

2. Điều hòa có mùi hôi

Điều hoà có mùi hôi khiến cho không gian bên trong xe ô tô trở nên ngột ngạt, khó chịu. Đây cũng là tình trạng phổ biến của rất nhiều ô tô.

• Nguyên nhân: Bộ lọc không khí hoặc hệ thống thông gió đã bị bẩn và cũ. Một số trường hợp khác do người dùng để cabin bẩn, không thường xuyên vệ sinh khiến cho tạp chất như mồ hôi, thuốc lá, rác thải,… bị bám cặn lên nhiều ngóc ngách trong xe. Khi điều hoà hoạt động, gió lùa vào trong xe khiến các tạp chất gây ra mùi hôi khó chịu.
• Khắc phục: Người dùng nên thường xuyên vệ sinh sạch sẽ cabin xe, lưới lọc gió của điều hoà. Ngoài ra, nên đưa xe đến trung tâm bảo dưỡng để kỹ thuật viên sử dụng hoá chất tẩy rửa chuyên dụng, giúp loại bỏ bụi bẩn cũng như mùi hôi khó chịu trên xe.

3. Điều hòa phát ra tiếng kêu to

Đã bao lâu rồi bạn chưa vệ sinh, bảo dưỡng điều hoà ô tô? Có phải điều hoà trên xe của bạn kêu to, đặc biệt là khi bật số lớn? Rất có thể đây là dấu hiệu của việc điều hoà bị hư hỏng.

• Nguyên nhân: Lốc lạnh bị lỗi, hở dàn lạnh, trục trặc ở quạt, thiếu dầu, bạc đạn hoặc puly bị mòn,…
• Khắc phục: Khi phát hiện máy lạnh điều hoà kêu to, bạn nên đưa xe đến trung tâm bảo dưỡng càng sớm càng tốt, kỹ thuật viên sẽ tiến hành kiểm tra và thay thế một số bộ phận cần thiết. Xe ô tô sau một thời gian sử dụng cần được “thăm khám” định kỳ để tiến hành bảo dưỡng, thay thế các bộ phận đã hỏng hóc.

4. Điều hòa bị đóng băng

Khi hệ thống điều hoà gặp phải tình trạng bị đóng băng, băng tuyết sẽ bám kín tại khe hở ống nan và lan tản nhiệt, làm cho không khí không thể lưu thông qua dàn lạnh.

• Nguyên nhân: Thiếu gas lạnh làm cho lượng áp suất bên trong bình chứa bị giảm mạnh. Lúc này, gas lạnh sẽ bốc hơi ở nhiệt độ thấp, khiến nhiệt độ ở dàn lạnh thấp hơn hẳn so với nhiệt độ nước ngưng tụ, không khí thổi qua dàn bị đóng băng ở ống dẫn cùng các khe hở. Ngoài ra, đóng băng có thể làm dao dàn lạnh bị bẩn, không được vệ sinh thường xuyên khiến gas lạnh khó lưu thông, van tiết lưu bị hỏng, lốc điều hoà hỏng,…
• Khắc phục: Hãy đưa xe đến gara uy tín để kỹ thuật viên kiểm tra, tìm ra nguyên nhân chính xác và khắc phục một cách triệt để.

5. Điều hòa hoạt động không ổn định (lúc nóng, lúc lạnh)

Những chiếc xe hoạt động lâu năm thường gặp phải hiện tượng điều hoà hoạt động không ổn định, lúc thì nóng ran, lúc thì quá lạnh.

• Nguyên nhân: Tình trạng này có thể do hết gas hoặc thiếu gas, ống dẫn khí bị tắc, nguồn điện hoạt động không ổn định, lốc điều hoà hoạt động kém hoặc bị lỗi, lỗi van tiết lưu,…
• Khắc phục: Kiểm tra hệ thống và thay thế các linh kiện bị lỗi, làm sạch hoặc thay thế lọc gas mới nếu bộ phận này quá cũ,… Việc kiểm tra, sửa chữa này cần có kiến thức chuyên môn, vì vậy bạn nên đưa xe đến các trung tâm bảo dưỡng uy tín để được kiểm tra và sửa chữa chuyên nghiệp.

Hình ảnh: Những vấn đề thường gặp của hệ thống điều hòa xe ô tô

Vì sao nên bảo dưỡng hệ thống điều hòa ô tô định kỳ?

Việc bảo dưỡng định kỳ hệ thống điều hoà ô tô thường xuyên, định kỳ, đặc biệt là vệ sinh hoặc thay thế lọc gió mới sẽ giúp cho chức năng làm lạnh của xe ổn định hơn. Theo khuyến nghị của nhiều nhà sản xuất xe, người dùng nên vệ sinh, bảo dưỡng hệ thống điều hoà khi di chuyển được 40.000km hoặc sau mỗi 2 năm sử dụng.

Ngoài ra, việc bảo dưỡng hệ thống điều hoà trên xe ô tô còn bị chi phối bởi nhiều yếu tố như thời tiết, môi trường vận hành…Nhất là trong mùa hè nắng nóng cao điểm, cường độ sử dụng điều hoà nhiều hơn nên chúng ta cần quan tâm đến việc vệ sinh, bảo dưỡng để điều hoà hoạt động ổn định.

Hình ảnh: Bảo dưỡng hệ thống giúp chức năng làm lạnh của xe ổn định hơn

Cách sử dụng điều hòa ô tô tiết kiệm, hiệu quả

Auto Protech chia sẻ một số lưu ý khi sử dụng hệ thống điều hòa ô tô đúng cách, tiết kiệm và tăng tuổi thọ của thiết bị. Các chủ xe tham khảo trong nội dung dưới đây:

Hình ảnh: Chia sẻ cách sử dụng điều hòa ô tô tiết kiệm, hiệu quả

1. Không nên bật điều cùng lúc hoặc trước khi khởi động máy

Nếu bật điều hòa trước hoặc cùng thời điểm khởi động sẽ gây tiêu hao nhiều năng lượng và làm ảnh hưởng tới tuổi thọ của ắc quy ô tô cùng hệ thống làm lạnh. Thời điểm sử dụng tốt nhất là khi khởi động trước khoảng 10 phút và mở toàn bộ cửa để cho khí nóng thoát ra ngoài rồi mới bật điều hòa.

2. Đóng kín cửa khi điều hoà hoạt động

Để tiết kiệm nhiên liệu khi sử dụng điều hòa ô tô, hãy đảm bảo đóng kín cửa xe. Bên cạnh đó, điều chỉnh chế độ quạt gió phù hợp sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn.

3. Điều chỉnh mức nhiệt độ phù hợp

Để bảo vệ sức khỏe lái xe và hành khách cũng như tăng tuổi thọ cho điều hòa, hãy điều chỉnh nhiệt độ xe ở mức vừa phải. Thay vì hạ nhiệt độ xuống mức thấp nhất ngay lập tức, hãy bắt đầu ở mức trung bình rồi từ từ điều chỉnh cho phù hợp. Việc thay đổi nhiệt độ đột ngột có thể gây sốc nhiệt và tiêu tốn nhiều năng lượng hơn.

4. Chuyển chế độ lấy gió trong xe

Để tiết kiệm nhiên liệu và bảo vệ điều hòa, bạn nên chọn chế độ lấy gió trong khi chạy xe, đặc biệt trong điều kiện thời tiết ẩm ướt.

5. Hạ kính xe đúng thời điểm

Khi xe di chuyển với tốc độ không vượt quá 80km/h, dưới điều kiện thời tiết mát mẻ lái xe có thể hạ kính xuống để lấy không khí mát mẻ từ bên ngoài khi đó có thể tắt điều hòa để tiết kiệm nhiên liệu. Nếu xe di chuyển vượt quá 80km/h thì không nên hạ kính khi đó xe sẽ tiêu hao nhiều nhiên liệu hơn để bù đắp lại cho sức cản của gió.

6. Lấy thêm dưỡng khí từ bên ngoài

Đối với điều kiện thời tiết bình thường, lái xe nên để quạt lấy lấy gió từ bên ngoài để tăng thêm dưỡng khí cho hành khách.

7. Khi trời mưa nên tắt toàn bộ hệ thống điều hòa trên ô tô

Khi trời mưa, ngập lụt người lái xe nên tắt toàn bộ hệ thống làm mát trên xe để tránh việc bụi bẩn và rác thải theo đường nước xâm nhập vào gây hư hỏng hệ thống điều hòa trên ô tô.

8. Bảo dưỡng hệ thống định kỳ

Để có một hệ thống điều hòa luôn hoạt động ở trạng thái tốt nhất thì các chủ xe nên bảo dưỡng định kỳ hệ thống làm mát và kịp thời sửa chữa khi phát hiện vấn đề.

9. Tắt điều hòa và mở cửa trước khi dừng xe

Các chủ xe cần chú ý thêm điều sau trước khi dừng xe 10 phút nên tắt hệ thống điều hòa ô tô và mở cửa để giúp không khí lưu thông sau đó tắt máy.

Qua bài viết này, Auto Protech đã chia sẻ một số thông tin chi tiết về hệ thống điều hòa ô tô và đặc biệt là cách sử dụng điều hòa để tiết kiệm, tăng tuổi thọ cho thiết bị mà không làm giảm đi sự thoải mái cho người lái và hành khách.

>> Tìm hiểu thêm: Khóa học nghề sửa chữa ô tô TP.HCM uy tín [UPDATE 2025]

Tác giả: Hoàng Ngọc Phương